لاهیجان يکي از قديمي‌ترين و زيباترين شهرهاي استان گيلان است که به “شهر چاي” شهرت دارد. قدمت استفاده از چای و کشت و تولید آن در جهان حدود ۵۰۰۰ سال می‌باشد. انتقال چای ابتدا از جاده ابریشم توسط چینی‌ها انجام می‌شد و به تدریج کشت و تولید آن در هندوستان رونق یافت و از راه‌های بازرگانی جنوب به ایران نیز وارد می‌شد. برای این‌که کشت و مصرف چای در همه طبقات عمومی شود سختی‌ها و محدودیت‌های زیادی کشیده شد تا سرانجام حاج محمد قوانلو ملقب به کاشف‌السلطنه به تشویق مظفرالدین شاه قاجار، گام بلندی در این راستا برداشت.
آقای قوانلو، ملقب به كاشف‌السلطنه و مشهور به چايكار؛ فرزند اسدالله ميرزا (۱۲۴۴ هجری شمسی) در شهرستان تربت‌حيدريه متولد شد.

وی با سمت دبير دومي به سفارت ايران در فرانسه اعزام شد و در رشته حقوق دانشگاه سوربن فرانسه به تحصیل پرداخت.
او پس از قتل ناصرالدين‌شاه به ايران بازگشت و به سمت کنسول ايران در هند انتخاب شد. او هنگام اقامت در هند با صنعت چاي و كشت آن، در آن كشور آشنا شد و آن را فراگرفت و هنگامي‌كه به ايران بازگشت مقدار زيادي بذر چاي و قلم گياه آن را با خود آورد و كشت چاي را در منطقه گيلان آغاز كرد و رونق داد.
او که قبلا موقعیت و حاصل‌خیزی زمین‌های گیلان را بررسی نموده و لاهیجان و تنکابن را مناسب کشت این محصول دیده بود، بذرها و نهال‌های چای را به این دو شهر منتقل نمود و به این ترتیب نخستین باغ‌های چای در سال ۱۲۷۹ شمسی در شمال کشور احداث گردید. امروزه کشت چای از تنکابن تا رضوانشهر تالش گسترش یافته است. چند سال بعد احداث اولین کارخانه چای کشور به پیشنهاد کاشف‌السلطنه در مجلس تصویب شد. او کتابی به عنوان «رساله دستورالعمل زراعت چای» به چاپ رساند و به صورت عملی مراحل کشت و تولید چای، نحوه چیدن برگ چای، انتخاب و درجه‌بندی چای و هم‌چنین روش مالش و خشک‌کردن و چشیدن چای را به کارگران آموخت.

در كابينه دوم سپه‌سالار به سمت معاون رئيس‌الوزراء منصوب شد با روي كار آمدن رضاخان به رياست سازمان چاي كشور رسيد. از اين به بعد كاشف‌السلطنه يكسره به كار چاي و چايكاري پرداخت. او مقاديري بذر چاي، ماشين‌آلات كشاورزي و تعدادي كارشناس متخصص از چين وارد كرد و تحولي در صنعت چاي كشور ايجاد نمود. در ۱۳۰۷ ه- ش هنگام بازگشت از هندوستان كه براي خريد بذر و ماشين‌آلات چاي به آن‌جا رفته بود، در راه تهران در اثر تصادف درگذشت.
پیکر او بنا به وصيتش در تپه‌هاي چاي لاهيجان دفن شد كه اكنون آرامگاهش به موزه چاي تبديل شده است.
سنگ مزار کاشف‌السطنه به رنگ قهوه‌اي در ابعاد ۷۸ در۱۷۲ سانتي‌‌متر و با خط نستعليق داراي چنين نوشته‌اي است: “هوالباقي – جايگاه و مزار شاهزاده حاجي محمد ميرزا کاشف‌السلطنه چايکار است که پس از اتمام تحصيلات در اروپا در سنه ۱۳۱۴ ه- ش در سن ۳۵ سالگي به سمت ژنرال کنسول هندوستان رفت و در ضمن اقامت در آن سرزمين، فن زراعت چاي را آموخته و اين محصول گران‌بها را با هزاران مشقت به رسم ارمغان به وطن عزيز خود آورد.”
آرامگاه کاشف‌السلطنه و موزه تاريخ چاي ايران، متعلق به دوره معاصر بوده و داراي شماره ثبت ملي ۱۷۶۹ سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري کشور است.
در موزه تاريخ چاي ايران ۵۳۲ قلم اشياي تاريخي مربوط به صنعت چای ثبت شده است.

نظر سنجی
چای احمد